Τι είναι
Οι Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσοι του Εντέρου, δηλαδή η Ελκώδης Κολίτιδα και η νόσος του Crohn είναι νοσήματα που προκαλούν μια χρόνια και ειδική φλεγμονή, μόνο στο παχύ έντερο η πρώτη και σε ολόκληρο το πεπτικό σύστημα η δεύτερη.

Αιτιολογία
Η ακριβής αιτιολογία των δύο αυτών νόσων παραμένει άγνωστη. Η επικρατούσα πάντως άποψη είναι ότι η χρόνια φλεγμονή συνδέεται με μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικής προδιαθέσεως και αρκετών παραγόντων του περιβάλλοντος.

Κοινά σημεία και διαφορές των δυο νόσων:

Η ελκώδης κολίτιδα προσβάλλει τον βλεννογόνο (εσωτερική επικάλυψη) του παχέος εντέρου σε άλλοτε άλλη έκταση και κατά συνέχεια. Στους μισούς περίπου αρρώστους εντοπίζεται στην ορθοσιγμοειδική περιοχή (χαμηλότερο τμήμα του παχέος εντέρου), στο 30% εκτείνεται μέχρι την αριστερή κολική καμπή και στο υπόλοιπο 20% καταλαμβάνει και το εγκάρσιο ή και ολόκληρο το παχύ έντερο.

Χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις, ενώ μια άλλη μορφή της νόσου, η κεραυνοβόλος, εμφανίζει πολύ βαριά εικόνα που πολύ σύντομα εξελίσσεται σε μια από τις χειρότερες επιπλοκές της νόσου, το τοξικό μεγάκολο. Άλλες συχνές επιπλοκές της νόσου είναι η αιμορραγία από το ορθό, η ρήξη εντέρου με επακόλουθη περιτονίτιδα, η ανάπτυξη καρκίνου του εντέρου, η καθυστερημένη ανάπτυξη στα παιδιά.

► Η νόσος Crohn, σε αντίθεση με την ελκώδη κολίτιδα που εντοπίζεται μόνο στο παχύ έντερο, μπορεί να προσβάλει ολόκληρο τον πεπτικό σωλήνα από το στόμα μέχρι και τον πρωκτό, με πιο συχνές εντοπίσεις της νόσου στο λεπτό έντερο (30%), το λεπτό και το παχύ έντερο συγχρόνως (30-40%) και το παχύ έντερο μόνο (20-30%), ενώ χαρακτηριστική είναι η τμηματική, ολοτοιχωματική (σε όλο το πάχος του τοιχώματος) προσβολή του εντέρου, με μεσοδιαστήματα υγιούς ιστού. Οι κύριες επιπλοκές της είναι η δημιουργία συριγγίων και αποστημάτων, οι στενώσεις-αποφράξεις του εντέρου, η αιμορραγία, η ανάπτυξη καρκίνου και το τοξικό μεγάκολο (όχι τόσο συχνά όσο στην ελκώδη κολίτιδα), η καθυστερημένη ανάπτυξη στα παιδιά.

Συμπτώματα
Tα περισσότερα είναι κοινά και για τις δύο νόσους, με μικρές διαφορές στη συχνότητά τους σε καθεμιά. Διακρίνονται σε:

Εκδηλώσεις από άλλα όργανα (εξωεντερικές)

Κλινική εικόνα

Η ελκώδης κολίτιδα, στην οξεία φάση, χαρακτηρίζεται κυρίως από βλεννοαιματηρές διάρροιες των οποίων η βαρύτητα εξαρτάται από τη σοβαρότητα της νόσου αλλά και από την έκτασή της. Εάν ολόκληρο το παχύ έντερο είναι προσβεβλημένο, η διάρροια μπορεί να είναι πολύ σοβαρή. Εάν πάσχουν μόνο τα τελικά τμήματα (σιγμοειδές και το ορθό), τα κόπρανα μπορεί να είναι πιο σχηματισμένα και να έχουν πρόσμειξη αίματος ή βλέννης.

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στη σχέση της νόσου με την ανάπτυξη κακοήθειας στο παχύ έντερο. Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου στο παχύ έντερο, περισσότερο στην ελκώδη κολίτιδα απ’ ό,τι στη νόσο Crohn, φαίνεται ότι εξαρτάται τόσο από την έκταση προσβολής του παχέος εντέρου όσο και από τη διάρκεια της νόσου (μεγαλύτερη από δεκαετία). Της εμφάνισης του καρκίνου προηγείται η εμφάνιση επιθηλιακής δυσπλασίας του βλεννογόνου του παχέος εντέρου (προκαρκινική κατάσταση).

Είναι αυτόματα κατανοητό ότι ο τακτικός ενδοσκοπικός έλεγχος και η λήψη στοχευμένων και τυχαίων βιοψιών είναι παραπάνω από απαραίτητος για την έγκαιρη διάγνωση τυχόν κακοήθους εξαλλαγής.

Η νόσος Crohn μπορεί να εμφανιστεί με λίγα συμπτώματα και σε περιπτώσεις όπου δεν πάσχει το παχύ έντερο ή το τελικό τμήμα του λεπτού (ειλεός) μπορεί να μην έχει ούτε διάρροια. Σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζεται με άτυπο κοιλιακό πόνο που υποδύεται σκωληκοειδίτιδα.

Στη νόσο Crohn τον ασθενή και το γιατρό απασχολούν συχνά και κάποια ιδιαίτερα προβλήματα-επιπλοκές.

► Περιπρωκτική νόσος

Περίπου 20-30% των ασθενών θα αναπτύξει περιπρωκτική νόσο που εκδηλώνεται με πρωκτικές ραγάδες, συρίγγια ή αποστήματα.

Στένωση του αυλού του εντέρου:

Εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της χρόνιας φλεγμονώδους διεργασίας, η οποία μπορεί να καταλήξει σε μόνιμη ούλωση σε ένα ή και περισσότερα τμήματα του εντέρου (συνηθέστερα του λεπτού εντέρου) και προκαλεί απόφραξη του εντέρου με κολικοειδή κοιλιακά άλγη, μετεωρισμό κοιλίας (φούσκωμα) και βορβορυγμούς (αυξημένους εντερικούς ήχους).

Ανάπτυξη συριγγίων

Σε αξιοσημείωτη αναλογία των ασθενών (20-40%) αναπτύσσονται συρίγγια, δηλαδή οδοί επικοινωνίας μεταξύ:

εντερικών ελίκων (εντεροεντερικά)
εντέρου και άλλων σπλάγχνων (εντεροσπλαγχνικά)
μεταξύ εντέρου και δέρματος (εντεροδερματικά)

Συρίγγια μεταξύ λεπτού και παχέος εντέρου έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση διάρροιας, απώλειας βάρους και εκδηλώσεις δυσαπορρόφησης. Συρίγγια προς την ουροδόχο κύστη ή τον κόλπο προκαλούν αντίστοιχες λοιμώξεις, ενώ εντεροδερματικά συρίγγια εκδηλώνονται κυρίως στις θέσεις των ουλών προηγούμενων χειρουργικών επεμβάσεων για τη νόσο.

Πώς τίθεται η διάγνωση

Στην κορυφή της διαγνωστικής προσέγγισης βρίσκεται η ενδοσκόπηση (ορθοσιγμοειδοσκόπηση, κολονοσκόπηση, ενδοσκοπική κάψουλα), η οποία δίνει ακριβή εικόνα του εσωτερικού του εντέρου, καθορίζει την εντόπιση και την έκταση της βλάβης και, το βασικότερο, επιτρέπει τη λήψη βιοψιών για ιστολογική επιβεβαίωση της διάγνωσης.
Αξίζει να αναφερθεί ότι επιπλέον εξετάσεις, πιο ειδικές, (υπερηχογράφημα, μαγνητική τομογραφία, σπινθηρογράφημα, γαστροσκοπηση, ERCP, ειδικός ανοσολογικός έλεγχος) μπορεί να προστεθούν στο διαγνωστικό αλγόριθμο, κατά την κρίση του γιατρού, που εξατομικεύει την κάθε κλινική περίπτωση. Το ποιες, πόσες και με ποια σειρά εξετάσεις θα γίνουν εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες που θα κρίνει ο γιατρός σας. Εκείνος επίσης θα κρίνει πόσο συχνά θα πρέπει να σας παρακολουθεί και πότε πρέπει να επαναλαμβάνει μερικές εξετάσεις, απαραίτητες για τον έλεγχο εξέλιξης της νόσου.
Πρέπει να τονιστεί ότι , όχι σπάνια, ακόμα και μετά από την τέλεση όλων των κλασικών και πιο μοντέρνων διαγνωστικών εξετάσεων, δεν μπορεί με 100% βεβαιότητα να μπει η ταμπέλα της διάγνωσης.

Θεραπεία

Οι αρχές της θεραπείας των φλεγμονωδών νόσων του εντέρου είναι:

● Η αντιμετώπιση των εξάρσεων με φαρμακευτική αγωγή ή/και χειρουργική παρέμβαση

● Η διατήρηση της νόσου σε καταστολή

● Η υποστήριξη της θρέψης

● Η αντιμετώπιση των επιπλοκών, κυρίως χειρουργικά

Οι ασθενείς που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα και νόσο του Crohn θα πρέπει να γνωρίζουν ότι τα νοσήματα αυτά θα τους συνοδεύουν για όλη τη ζωή τους.

Η σοβαρότητα και η εξέλιξη της νόσου, όμως, διαφέρει σημαντικά από ασθενή σε ασθενή. Μερικοί μπορεί να εμφανίζουν πολύ ήπια νόσο με αραιές εξάρσεις, ενώ άλλοι υποφέρουν από πολύ σοβαρά και συχνά επεισόδια, μερικά από τα οποία χρειάζονται συντηρητική ή και χειρουργική αντιμετώπιση. Είναι γνωστό ότι περίπου οι μισοί άρρωστοι εμφανίζουν τόσο ήπια νόσο που δεν θα χρειαστούν ούτε μια φορά να πάρουν κορτιζόνη στη ζωή τους.

Η συντηρητική θεραπευτική αντιμετώπιση της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn επιτυγχάνεται:

α) με χορήγηση μιας ή συνδυασμού περισσότερων της μιας, φαρμακευτικών ουσιών

β) με συμπωματική φαρμακευτική υποστήριξη (δηλαδή αντιμετώπιση συγκεκριμένων συμπτωμάτων)

γ) με ψυχιατρική υποστήριξη και

δ) με κατάλληλη, από του στόματος ή παρεντερικά, διατροφική υποστήριξη.

Η φαρμακευτική αντιμετώπιση των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα και νόσο Crohn επιτυγχάνεται με τη χρήση των ίδιων πρακτικά φαρμακευτικών παραγόντων, η οποία περιλαμβάνει τέσσερις μεγάλες κατηγορίες φαρμάκων:

● αντιφλεγμονώδη (ειδικά σαλυκιλικά)

● κορτικοειδή

● ανοσοκατασταλτικά

● αντιβιοτικά

● φάρμακα συμπτωματικής αντιμετώπισης της νόσου

● βιολογικοί παράγοντες

Ο ρόλος του χειρουργού

Η χειρουργική παρέμβαση αφορά εκείνους
τους ασθενείς στους οποίους η συντηρητική αντιμετώπιση απέτυχε να διατηρήσει σε καταστολή τη νόσο, καθώς επίσης και εκείνους που εμφανίζουν οξείες ή χρόνιες επιπλοκές.

Οι αρχές χειρουργικής θεραπείας διαφέρουν μεταξύ νόσου Crohn και ελκώδους κολίτιδας, λόγω των εγγενών διαφορών της φυσικής ιστορίας των δύο νόσων.

Στην ελκώδη κολίτιδα ο χειρουργός παρεμβαίνει σε επείγουσα βάση, σε:

α) τοξικό μεγάκολο, δηλαδή σε οξεία προσβολή που δεν αντιμετωπίζεται με συντηρητικά μέσα και κινδυνεύει άμεσα η ζωή του ασθενούς.

β) αιμορραγία που δεν μπορεί να υποστηριχθεί με μεταγγίσεις και θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του ασθενούς

γ) ρήξη, διάτρηση, περιτονίτιδα

Εκτός της επείγουσας παρέμβασης υπάρχει και η εν ψυχρώ χειρουργική παρέμβαση, η αντιμετώπιση δηλαδή της νόσου χειρουργικά, σε μη επείγουσα βάση όταν κριθεί ότι:

α) η χρόνια νόσος δεν υφίεται με φαρμακευτική αγωγή ή χρειάζεται συνεχώς λήψη μεγάλων δόσεων κορτιζόνης

β) παρουσιάζεται δυσπλασία ή ανάπτυξη καρκίνου

γ) εμφανίζεται υπολειπομένη ανάπτυξη σε παιδί λόγω της νόσου.

Χειρουργείο εκλογής θεωρείται σήμερα η ολική κολεκτομή και ειλεοπρωκτική αναστόμωση. Αυτό σημαίνει ότι αφαιρείται ολόκληρο το παχύ έντερο και ενώνεται το εναπομείναν λεπτό έντερο με τον πρωκτό, μέσω δημιουργίας μιας νεολυκήθου, ενός ‘ασκού’ δηλαδή, από λεπτό έντερο, ώστε να διατηρηθεί μια στοιχειώδης αποθηκευτική λειτουργία και να αποφευχθούν οι διάρροιες μετεγχειρητικά.

Οι περιπτώσεις όπου γίνεται μόνιμη ειλεοστομία (παρά φύση έδρα) είναι πλέον σπάνιες, καθώς η αυξανόμενη χειρουργική εμπειρία και τεχνική και η βελτίωση των χειρουργικών εργαλείων καθιστούν εικόνα του παρελθόντος τη δημιουργία παρά φύσιν έδρας.

Μόνιμη ειλεοστομία γίνεται πια μόνο σε περιπτώσεις:
► που υπάρχει ήδη εγκατεστημένη ακράτεια για άλλους λόγους,
► σε ασθενείς με βαριά περιπρωκτική νόσο, στους οποίους απαιτείται και πρωκτεκτομή και
► όταν εκτελείται χειρουργείο διάσωσης του ασθενούς, ενώ ακόμα και τότε είναι συνηθέστερα δυνατή μία, σε δεύτερο χρόνο, επέμβαση αποκατάστασης της συνέχειας του εντέρου και κατάργησης της μόνιμης στομίας.

Η ολική αφαίρεση του παχέος εντέρου θεωρείται θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας, καθώς πρακτικά, αφαιρείται το όργανο που πάσχει.

Στη νόσο του Crohn ο χειρουργός αναγκάζεται να χειρουργήσει:

Όχι για να θεραπεύσει τη νόσο, αλλά για να αντιμετωπίσει τα οξέα ή χρόνια προβλήματα που αυτή δημιουργεί, έχοντας επίγνωση ότι η υποτροπή της νόσου μετεγχειρητικά είναι πιθανή και γνωρίζοντας ότι η εκτομή του λεπτού εντέρου θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο περιορισμένη. Καθώς μία ή περισσότερες, άμεσα ή απώτερα, εκτομές πιθανώς θα οδηγήσουν τον ασθενή στο λεγόμενο σύνδρομο βραχέος εντέρου, στην παραμονή δηλαδή ανεπαρκούς μήκους λεπτού εντέρου για να υποστηρίξει τη θρέψη του ασθενούς. Χειρουργική επέμβαση στη νόσο του Crohn ενδείκνυται σε:

● Στένωση ή και απόφραξη

● Ενδοκοιλιακό απόστημα

● Διαφόρων τύπων συρίγγια

● Πρωκτική νόσος (ραγάδες, συρίγγια, αποστήματα) σε έξαρση, καθώς και στις προαναφερθείσες λοιπές επιπλοκές

● Ανάπτυξη καρκίνου εντέρου

● Τοξικό μεγάκολο

● Ρήξη-περιτονίτιδα

● Αιμορραγία

● Καθυστέρηση ανάπτυξης σε παιδί

Το είδος του χειρουργείου είναι συνήθως περιορισμένη εκτομή του τμήματος του λεπτού εντέρου που φέρει την επιπλοκή. Σε περίπτωση ανάπτυξης κακοήθειας εκτελείται η ενδεικνυόμενη ογκολογική εκτομή, ενώ σε εντοπισμένη νόσο του τελικού ειλεού (συχνή εντόπιση) το ενδεδειγμένο χειρουργείο είναι η περιορισμένη δεξιά κολεκτομή.

Επίλογος αισιοδοξίας

Οι πάσχοντας από ελκώδη κολίτιδα και νόσο του Crohn πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει πλήρης και δια βίου θεραπεία. Έτσι θα συνυπάρχουν με τη νόσο τους για όλη τους τη ζωή. Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότεροι θα μπορέσουν να βιώσουν μια πλήρη και φυσιολογική ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της (διατροφή, σεξουαλική ζωή, εργασία, γάμος, κυοφορία κ.λπ.). Βασική σημασία έχει η σωστή και συνεχής παρακολούθηση της εξελίξεως και συμπεριφοράς της νόσου με το θεράποντα ιατρό.

Είναι εμφανές ότι η προσέγγιση ενός ασθενούς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου οφείλει να είναι πολυπαραγοντική και οι εμπλεκόμενες ιατρικές ειδικότητες (γαστρεντερολόγος, χειρουργός, διατροφολόγος, ψυχολόγος, ακτινοδιαγνώστης) να βρίσκονται σε στενή συνεργασία-συνεννόηση.

Επικοινωνείστε μαζί μας

Στείλτε το μήνυμα σας και θα σας απαντήσουμε σύντομα.

Not readable? Change text. captcha txt

Start typing and press Enter to search